Welatparêzekî kurd ji Azirbêcanê

Têmûrê Xelîl derheqa Ahmedê Hepo da

Her pêşketineke kurdên vê komara Sovyeta berê ya van bîst salên dawî, bi navê wî camêrî û welatparêzî ra girêdayî ye. Ew yek ji xunedarên olka kurdên Azirbêcanê ye, bi înîsîatîva wî li wir navbenda çanda kurdî hatîye vekirin, rojnameya bi zimanê kurdî ya bi navê «Dengê kurdan» dest bi weşana xwe kirîye û ew bi xwe bûye berpirsyarê wê yê sereke. Paşê bûye berpirsyarê beşa kurdî ya Radyoya Bekuyê – paytetxê Azirbêcanê. Bi vê radyoyê ew guhdaran herwiha bi şayîr û nivîskarên me yên bi nav û deng û berhemên wan ra dide naskirin, yên ji sedsala 9an destpêkirî heta rojên îroyîn.

Ahmedê Hepo nîvê emirê xwe li Ermenîstanê, nîvî jî li Azirbêcanê derbaz kirîye. Sala 2009an 75 salîya wî temam bû. Em wî bona wê sersalîyê pîroz dikin û jîyana dirêj jê ra dixwezin. Ewî bi karê xwe va îzbat kirîye, ku ferq nake meriv li ku dijî û eger bi dil bixweze, dikare li her derê jî kêrî miletê xwe bê, xizmetî wî bike, navê miletê xwe di nav dost û dijminan da bilind bike.

Ahmedê Hepo 20ê gulanê sala 1934an li gundê Şirranê, navçeya Artaşatê, li Ermenîstanê ji diya xwe bûye. Sala 1937an malbeta wî sirgûnî Qirgizistanê dikin, lê piştî 10 salan wana efû dikin û ew vedigerine navçeya Yevlaxê, li Azirbêcanê bi cî dibin. Paşê cîguhastî Ermenîstanê dibin û Ahmed li fakûltêta azirî ya Înstîtûta mamostatîyê ya Ermenîstanê xilaz dike. Lê paşê dîsa bi malê va bar dikin, berê xwe didine Azirbêcanê. Li vira gelek pirtûkên wî yên kurdî çap dibin, wek «Adar», «Emir gul vedide», «Bawerî», «Birîn», «Karbarên gelê kurd», «Hêsirên xwînê». Ewî herwiha bi sedan gotarên ji jîyana kurdan, serpêhatîyên welatparêzîyê nivîsîne. Niha ew endamê Yekîtîya nivîskar û rojnamevanên Azirbêcanê ye.

Ahmedê Hepo rîsipîyê edebîyeta me ye. Ewî bi zanebûn û xerîbdostîya xwe va ji gelê me ra gelek xêrxwaz peyda kirîye. Berhemên wî bi azirî hatine wergerandin û bi saya serê wî ew miletê cînar li folklor û erf û edetên me yên baş hesîyaye û bilind qîmet kirîye. Wek ku ew bi xwe dibêje: -Min mal neda ser hev, lê ez bûme xwedî dewlemendtîyeke ruhanî ya mezin, xwedî qedir û hurmet. Ez gava dinivîsim, bi kurdî difikrim, lê ew ji min ra nabe asteng, ku ez bi berhemên rûsî û azirî va zanebûnên xwe dewlemendtir bikim. Her merivek bi zanebûna zimanan, kûltûra û toreyên miletên din va pêş dikeve.

Li Azirbêcanê ji Ahmedê Hepo ra muelim dibêjin, ango mamosta. Gelek kes zendegirtî dimînin ka ew çawa di 75 salîya xwe da jî mînanî xortekî tûre bi êginî kar dike. Û karê wî yê sereke jî jîyana kurdeyatîyê ye, ku di nava gotar, sohbet, serpêhatî û helbestên wî da xuya dibin. Ew bi saya serê zargotina me li ruh û mezinaya gelê me hesîya û bi riya berhemên xwe ew gîhande milet. Ew miletê, ku bi kêmanî ji sedsala 12an, di dema mîrîtîya kurdan ya Şeddadîyan, li ser vê axê dijî û di salên 30î ya sedsala buhurî li vir bû xwedî otonomîya xwe ya bi navê Kurdistana Sor, bi navbenda Laçînê va.

Ahmedê Hepo ji salên 60î destpêkirî gelek berhemên azirî wergerandîye kurdî û daye çapkirinê. Yek ji wana ya nivîskarê azirî Sohreb Tahir ya bi sernavê «Du evîn, du fişek» e û derheqa wê yekê da ne, ku dema malbeta wî çend salan li Îranê dima, malbeteke kurdan alîkarîyake çiqasî mezin ji wî û malbeta wî ra kirîye.